بررسی مقایسه‏ای گفتمان روشنفکری دینی مهدی بازرگان و علی شریعتی

پایان نامه
چکیده

این پژوهش به مقایسه‏ی گفتمان روشنفکری دینی مهدی بازرگان و علی شریعتی می پردازد. پرسش بنیادین این جستار، عبارت است از اینکه دال مرکزی درخرده گفتمان روشنفکری دینی بازرگان و خرده گفتمان روشنفکری دینی شریعتی چیست و چگونه دال های شناور، حول دال مرکزی مفصل بندی شده‏اند؟ نگارنده در پاسخ به این پرسش تلاش نموده است تا با پایبندی به روش تحلیلی _ توصیفی وگفتمانی و پس از بحث از نظریه گفتمان لاکلائو وموفه، فرضیه مورد نظرخود مبنی براینکه «دال مرکزی درخرده گفتمان بازرگان، اسلام علمی- تجربی و درخرده گفتمان شریعتی، اسلام اجتماعی-انقلابی است و این موضوع برابعاد مختلف اندیشه ی آنها درباب روش حکومت‏داری مطلوب، حاکمیت، رهبری جامعه و شیوه تعیین آن، کارویژه دولت و نوع نگاه آن ها به غرب و.... تاثیرمی گذارد» را به آزمون گذارد؛ تفسیر علمی بازرگان از اسلام و زمینه و زمانه وی، سبب برتری دال مرکزی، اسلام علمی- تجربی در اندیشه های او و تفسیر جامعه‏گرایانه شریعتی از اسلام و زمینه و زمانه وی، سبب برتری دال مرکزی اسلام اجتماعی- انقلابی در اندیشه وی شده است. روش حکومت داری مطلوب بازرگان، لیبرال دموکراسی و روش حکومت داری مطلوب شریعتی، دموکراسی متعهد یا هدایت شده است. در خرده گفتمان تجربه محور بازرگان، حاکمیت از آن مردم و حق رهبری با فرد منتخب مردم است و شیوه تعیین آن نیز انتخاب از جانب مردم است؛ که کارویژه آن فضاسازی برای هدایت افراد انسانی است؛ درحالی که درخرده‏گفتمان اسلام اجتماعی- انقلابی شریعتی، حاکمیت و حق رهبری به رهبر ایدئولوگ متعهد واگذار شده است که تعیین آن نه از راه انتخاب و نه از راه انتصاب است. اوامامت را یک حق ذاتی ناشی از ماهیت شخصی، که منشا آن خود امام است، می داند و در همین راستا معتقد است که دولت، رهبری و تربیت مردم را به بهترین شکل و بر اساس مکتب تعهد می‏کند. در غرب‏اندیشی نیز، از دو بعد غرب (علم و تمدن و استعمارغرب)، بازرگان در رویکرد ایجابی به علم و تمدن غرب، روش علمی حاکم بر غرب را می پذیرد و در رویکرد سلبی، انتقاداتی از برای خلا معنویت، به رویه‏ی علمی و تمدنی غرب وارد می‏کند و در بررسی عوامل عقب ماندگی کشورها اصولا استعمار برای او کمتر مطرح است. درحالی که شریعتی در رویکرد ایجابی نسبت به غرب، مواجهه ای همدلانه با روش علمی غرب دارد، با این حال تبعات منفی علم و تمدن غرب را، از موضع یک جهان سومی انقلابی دوراز نظر نمی‏دارد؛ در رابطه با استعمار نیز، نسبت به غرب بدبین و معتقعد به الیناسیون فرهنگی و استعمارکشورهای جهان سوم از جانب غرب است.

منابع مشابه

نسبت سوژه و اقتدار در گفتمان روشنفکری دینی در آستانه انقلاب(مطالعه موردی علی شریعتی)

این مقاله حول مسأله اقتدار و نسبت آن با سوژه آزاد مدرن در ایران امروز اختصاص دارد. فرض مقاله آن است که سامان‌دهی سیاسی جامعه ایرانی از مقطع ورود به دوران مدرن، جز با وصول به الگویی از نسبت میان اقتدار و سوژ‌گی مقتضی جامعه مدرن امکان‌پذیر نیست. در دوره‌های مختلف تلاش‌های متعددی برای برساختن این دوگانه صورت پذیرفته است به طوری که می‌توان استدلال کرد؛ تنها اندیشه‌هایی در عرصه...

متن کامل

بررسی مفهوم روشنفکری دینی و نواندیشی دینی در ایران معاصر؛ با تاکید بر دیدگاه های علی شریعتی و مرتضی مطهری

متن کامل

تجزیه و تحلیل گفتمان علم گرایانه مهدی بازرگان

مقاله حاضر در پی آن است تا با نگاهی موشکافانه آراء و اندیشه های منظومه فکری مهدی بازرگان را مورد واکاوی و مداقه قرار دهد. حقیقت امر آن است که دستگاه فکری مهدی بازرگان را در دو مرحله فکری می توان مورد بررسی و  شناسایی قرار داد. بازرگان در مرحله اول تفکر خویش، تلقی حداکثری از دین را...

متن کامل

بازنمایی غرب در گفتمان سیاسی علی شریعتی

نحوه مواجهه با غرب یکی از مولفه­های اصلی فضای اندیشه­ای ایران است که وقوع انقلاب اسلامی ایران نیز محصول همین دغدغه­مندی می باشد. شریعتی در قالب پارادایم نقد غرب­زدگی سعی داشت تا با خلق معناها و مضامین جدید برگرفته از عناصر سنتی، مذهبی، اسطوره­ای و مدرن به ارائه تصویری از غرب در چارچوب گفتمان­ سیاسی خود بپردازد که دارای جلوه­ای متمایز از قبل باشد. در این مقاله از آموزه­های مطالعات پسااستعماری و ...

متن کامل

بررسی رابطه دین و دموکراسی در نواندیشی دینی؛ مطالعه موردی مهدی بازرگان

ارتباط میان دین و سیاست و ماهیت و چگونگی برپایی حکومت مطلوب، همواره از مسائل مهم در اندیشه معاصر ایران بوده است. عده ای دیانت را به کل از سیاست برکنار دانسته و عده ای سیاست ما را عین دیانت ما قلمداد کرده اند. در این میان اما دموکراسی و امکان یا عدم امکان برپایی آن به عنوان نمونه ی حکومتی مطلوب در جامعه ی ایران از موارد مورد توجه روشنفکران بوده و هست. مهدی بازرگان به عنوان یکی از نوگرایان دینی ا...

متن کامل

روشنفکری دینی بررسی دیدگاه های شریعتی، نصر، سروش و آوینی

سوال محوری رسال? حاضر که با عنوان "روشنفکری دینی در ایران: بررسی دیدگاه های شریعتی، نصر، سروش و آوینی" نگاشته شده است، عبارت است از: دیدگاه های شریعتی، نصر، سروش و آوینی نسبت به مسأله های روشنفکری و روشنفکـری دینی ایران؛ سنت و تجدد، دین و سکولاریسم، خود و غرب (هویت) و حکومت و حاکمیت چیست؟ برای یافتن پاسخ پرسش فوق فرضیه های زیر مطرح گردید: 1- نصر و آوینی به نقد رادیکال مدرنیته و توجه به سنت ها...

15 صفحه اول

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


نوع سند: پایان نامه

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه مازندران - دانشکده حقوق و علوم سیاسی

کلمات کلیدی

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023